Kozbeyli Köyü - Dibek Kahvesi - Kuzubeyi - Çapkınoğlu Meyhanesi - Jüpiter Füzeleri!

Maya Dondurmacısı önünden Kozbeyli Camii'ne çıkan yol.

Kozbeyli Köyü, Menemen-Aliağa yolu üzerinde Horozgediği Köyü ile Yeni Foça arasında geçmişi 700 yıla kadar uzanan bir köy. Haftasonu alternatiflerinden biri haline gelen İzmirlilerin şimdilerde uğrak yeri haline gelen Kozbeyli, taş evleri, dar sokakları, pazar günleri kurulan organik pazarı ve açık hava müzesi gibi olan köy meydanı ile ziyaretçilerine merhaba diyor. Kozbeyli, 1531 yılındaki tahrir kayıtlarına göre Menemen Kazasına bağlıdır ve adı Kuzubeğli’dir. Bir dönem Rumlar’ın da yaşadığı bir Türkmen Köyü’dür. Köy üç mahalleden oluşmaktaydı; 1 Rum ve Aşağı ve Yukarı olarak adlandırılan 2 Türk Mahallesi. Köyün kuruluğu olduğu tepe üzerinde yer alan yekpare kayaların (halk arasında Kocakayalar) altında yer alan Rumlar'ın yaşadığı mahallede yer alan günümüze ulaşamayan Rumlar’a ait bir Kilise ve Papaz'ın yaşadığı bir ev bulunmaktaydı. Köy daha önceleri Şaphane Dağı’nın zirvesine yakın Şaphane Dağı (halk arasında Yolmuç) çevresinde bulunmaktaydı. Köyün kurucusunun Derebeyi olan Kuzu Bey olduğu söylenmekte. Küçük bir kalede (yada Kule/Ev)yaşayan Kuzubeyi burayı Foça Körfezi'nden gelebilecek Korsanlardan korunaklı ve sahilden görülemeyecek durumda olduğundan seçmiştir. Mübadele sırasında köyden gönderilen Rumlar yerine; Limni, Midilli, Selanik ve Rumeli’den gelen Türkler yerleştirilmiştir. 

Kozbeyli Camii ve Kuzubeyi Kulesine çıkan sokak.

Kemal Anadol’un “Büyük Ayrılık” romanı Kozbeyli Köyü'nde de geçmektedir. Türkler ile bir arada yaşayan Rumlar'ın birbirlerinden kopuş ve koparılış hikayesini anlatan roman bu köye uğramadan mutlaka okunmalı. Ayrıca ünlü edebiyatçı Hüseyin Yurttaş’ın doğum yeridir Kozbeyli.

Kozbeyli ve yakın çevresinden toplanan mimari elemanlar burada Bizans-Roma dönemlerini işaret etmekte. Toplanan eserler sayesinde köy meydanı bir açık hava müzesine dönüşmüş durumda.

 Köy meydanında yer alan tarihi eserler.

Köy meydanın diğer bir bölümü.

Köyde dikkat çeken yapılardan birisi de Kozbeyli Camii'dir, kitabesine göre 1611 (Hicri 1027) yılında yapımına başlandığı yazılıdır. Yine 1891 yılına ait tamir kitabesi bulunmaktadır. Cami sade, kare planlı ve kırma çatılıdır. Tek şerefesi bulunan bir minaresi vardır. Cami yığma malzeme ile yapılmış üzeri sıvanmıştır. Son cemaat yeri ise ahşaptır.

 Kozbeyli Camii girişi ve Minaresi.

Kozbeyli Camii merdiveninde yer alan başka bir mimari yapıya ait mermer parça.

Köye hakim tepe üzerinde yer alan cami Osmanlı Mimarisi özellikleri taşımakta. Caminin bahçesinden enfes köy ve Foça Körfezi manzarası izlenebilir. 

Kozbeyli Camii yanında yer alan Kuzubeyi Kulesi.

Kuzubeyi Kulesi'nin kapı detayı.

Kuzu Bey Kulesi, Kozbeyli Camii yanında yer alan kulenin 17. yüzyılda Osmanlı’da merkezi otoritenin zayıflayıp Ayan'ların söz sahibi olduğu dönemde yapılmış olması muhtemeldir. Devşirme malzemeler köyün genelinde olduğu gibi bu yapıdada kullanılmış. Köye hakim tepe üzerine inşa edilmiş kule iki katlı bir yapı aslında. Yerini bulmakta zorlanmayacaksınız ancak yakından görmek tehlikeli olabilir çünkü; yapı bakımsılıktan yıkılmak üzere ve yakından göz atmak isterseniz her tarafı ağaç, ot vs. sarmış. Kısa zaman içinde restore edilir umarım.

Çapkınoğlu Meyhanesi ve Çapkınoğlu Konağı.

Çapkınoğlu Meyhanesi ve Konağı, Çapkınoğlu adlı bir Rum tarafından 1878 yılında yaptırılmıştır. Meyhane taş sütunlu bir kapıdan girilen ve iki penceresi bulunan tek katlı bir yapıdır. Meyhanenin hemen karşısında iki katlı ve bahçesi bulunan binada ise Çapkınoğlu ve ailesi yaşamaktaydı. Foça Karası (morumsu-siyah iri taneli yöreye özgü üzüm çeşidi) adlı şarabı ile meşhurdu ve Rum kızlar garsonluk yapmaktaydı. Smyrneika Şarkıları (İzmir Şarkıları) çalınıp söylenen meyhane toplumun elit kısmına hitap etmekteydi. Mübadeleden sonra depo olarak kullanılan meyhane, 2002 yılında kamulaştırılmış, yakın zamanda Foça Belediyesi ve İzmir Valiliği tarafından restore edilmiştir. 

Şakir'in Dibek Kahvesi. 

Köyün en bilindik mekanı Şakir’in Dibek Kahvesi'dir. Geleneksel Türk Kahvesi’nin hazirlanma ve sunum biçiminden hiçbir farkı olmayan "Dibek Kahvesi" aslında sanılanın aksine kahvenin pişirme yöntemi değil, öğütülme biçimidir. Kavrulmuş kahve dibek içerisine konulup tokmak ile dövülür ve elekten geçirilen kahve artık pişirilmeye hazır olur. Dibekler, Foça’daki taş ocaklarından çıkarılmakta. Şakir’in yerinde kahve fincanları kulpsuz ve yanında lokum ile servis edilmekte. 

Şakir'in Dibek Kahvesi'nde "Atatürk Köşesi".

Kozbeyli, yakın tarihe kadar bir sırra da ev sahipliği yamaktaydı. Amerikan Jüpiter Füzeleri'nin bir kısmı 1962 Küba Krizi/Cuban Missile Crisis’ne (Ekim Füzeleri Bunalımı) kadar Kozbeyli'de bir siloda saklanmaktaydı. Diğerleri İzmir ve Manisa içlerine dağıtılmıştı ancak halkın hiçbir bilgisi bulunmamaktaydı. Füzeler bir süre sonra köyden kaldırılmış ve Sovyetler ile olan kriz sona ermiştir. Krizin nedeni Amerika’nın Fidel Kastro’yu devirmek istemesidir. Ruslar da bu durumdan faydalanıp Türkiye’ye yerleştirilen füzeleri kaldırtmayı başarmıştır. Şuan sadece silo zeminindeki beton ve fayans parçaları kalmış olsada meraklılar ziyaret edebilirler. Yeri tam olarak 38°42′26.68″N 26°53′4.13″E burasıdır.

Kozbeyli'deki lezzet duraklarından bir diğeri; Maya Köy Dondurmacısı.

Kozbeyli'deki ikinci lezzet durağı "Maya Köy Dondurmacısı" olmalı. Keçi sütünden yapılan dondurmaları denemenizi şiddetle tavsiye ederim. 

Kozbeyli Konağı; Köyde konaklama mekanı olarak tercihlerin en başında Kozbeyli Konağı yer almakta. Dokuz odası ve bahçesinde havuzu bulunan mekan, organik serpme kahvaltısı ve zengin menüsü ile kendine hayran bırakıyor.

-YAZI SONU-

KAYNAKÇA;

1-"PGM-19 Jupiter" adlı başlık

http://en.wikipedia.org adresinden erişildi.

2-"Kozbeyli’den Fula Dağı’na" adlı makale - İzmir Kültür ve Turizm Dergisi - http://izmirdergisi.com adresinden erişildi.

3-"Ege Kıyıları - Assos’tan Knidos’a" adlı kitap - Yazar; Ümit Otan - Nisan 2015.

4-"İlk iskanlardan Yunan işgaline kadar Menemen (ya da Tarhaniyat) tarihi" adlı kitap, sayfa 240, - Yazar; Ersin Doğer - 1998.