Gördes, Eski Tepeköy

Tepeköy'de terk edilmiş ancak tüm ihtişamıyla ayakta durmaya çalışan bir konak.

Manisa ilinin Gördes ilçesine bağlı bir köydür. Tepeköy (Karye-i Tepe), ismini civara hakim bir tepe üzerine kurulmasından dolayı almıştır. Eski ismi ise köylülere göre Paşa Köy'dür (ancak köyün olduğu yerde Paşaköy adında bir köy kaydına rastlanmaz). Manisa merkeze yaklaşık 90 km, Gördes'e 20 km ve Akhisar'a 40 km uzaklıktadır. Köy, toprak kaymaları yaşanmasından dolayı 1985 yılında yeni yerine taşınmıştır. Taşındığı yer halk arasında Yeni Tepeköy olarak adlandırılmaktadır. Tepeköy önceleri geçim kaynakları; tarım, hayvancılık iken günümüzde zeytincilik ve az miktarlarda haşhaş ekimi de bunlara eklenmiştir. 

Konak kapısı detay.

Köy eski Tepeköy olarak adlandırılsa da hala içinde yaklaşık 10 hane yaşayan vardır, yani tamamen terk edilmiş değildir. Tepeköy ile ilgili bulunabilen en eski kayıt 1842 yılına aittir. Gördüs Kazası’na (Gördes) bağlı Karye-i Tepe'nin 1842 yılı erkek nüfusu ve hane sayıları şu şekildedir;

Müslim; Numro: 132, Hâne: 70.

Kayıttan anlaşılacağı üzere köyde yaşayan herhangi bir Gayr-i Müslim (Müslüman olmayan) yoktur.

Dokusu bozulmamış bir Osmanlı köyü, yitip gitmeden mutlaka görülmeli.

Osmanlı döneminde yapılan nüfus sayımlarının amacı tamamen asker sayısını ve vergi mükelleflerini belirlemek olduğu için sadece erkek nüfus sayılmıştır (buna erkek çocukları da dahildir). Hane sayısı ve erkek nüfusu göz önünde bulundurulursa köyün toplam nüfusu 1842 yılında yaklaşık 200 kişiyi bulmaktadır o dönem için büyük bir köy olduğunu söylenebilir.

Köy içinden pencere detay.

Nüfus yapısına bakılırsa Türkmen aşiretleri tarafından kurulmuş olmalıdır. Tepeköy, önceleri Gördüs (Gördes) Kazası'na bağlı iken, Manisa ili Köprübaşı ilçesi Merkez Bucağı'na bağlanmıştır. Sonra ise 1992'de Gördes ilçesi Merkez Bucağı'na bağlanmıştır. Günümüzde Gördes ilçesine bağlı bir köy durumundadır.

Köy içinden manzara, solda atıl durumda bir dükkan, arkada ise Eski Tepeköy Camii minaresi görünmekte.

Halı denince, akla hemen Gördes gelir. Gördes Halısı, Gördes ilçesi yöresine özgü özellikler taşıyan halı türüne denilmektedir. Gördes Halıları'nın 17. yüzyıldan itibaren dokunmaya başlandığı düşünülmektedir. Orijinal, tezgahta elle dokunan, özgün bir halı çeşididir ve çok değerlidir. Özellikle 1500-1700 tarihleri arasında dokunan halılar çok değerlidir. Geleneksel Gördes Halıları'nda kök boyası kullanılmaktadır. Keçeleşmeyen ve deformasyona karşı dayanıklı olan Gördes halılar, ısı ve ses yalıtımı bakımından çok kullanışlıdır.

Osmanlı Dönemine ait kartpostalda Gördes'te halı dokuyan kızlar.

Gördes'te halıları genç kızlar dokurdu eskiden çeyizlikti çünkü. Ki bunlar Kız Gördes adıyla da anılır. Günümüzde Gördes'te halı üretimi devam etmektedir ancak çeyizlik değil ticaret ürünü olarak. Eskiden Gördes ve köylerinin her evde mutlaka bir halı tezgâhı bulunurdu. Günümüzde Yeni Tepeköy'de  ve çevrede halen bu gelenek az da olsa sürdürülmektedir.

Eski Tepeköy Camii'nin Ay-Yıldızlı giriş kapısı ve kesme taş minare detay.

Eski Tepe Köyü Camii;
Köydeki en dikkate değer yapı camisidir. Cami, sağlam durumda ve halen kullanılmaktadır. Kitabesine göre cami 1900 (hicri 1318) yılında, minare üzerindeki kitabeye göre ise minare 1901 (hicri 1319) yılında yapılmıştır. Doğu-batı yönlerinde dikdörtgen planlıdır. Kubbeli değil kırma çatılı ve kiremit örtülüdür. Moloz taş duvarlı, bina köşelerinde ise dekoratif kesme taş kullanılmıştır. Pencereler ve saçaklarda tuğla kullanılmıştır. Güneyde alt ve üstte yine batıda altta ve üstte 3'er pencere bulunmaktadır, alttaki pencereler daha büyüktür. Caminin dış giriş kapısı gayet estetiktir, kemerlidir. Kapının kilit taşı üzerinde birbirine bakan hilal ve ortada yıldız vardır.

1-Caminin iç kapısı üstünde yer alan kitabesi (okunuşu altta), 2-Minare kapısı üzerinde yer alan yapılış tarihi, 3-Son cemaat yerine bakan pencere.

Son cemaat yerinde altta ve üstte iki pencere vardır, alttaki pencerelerin üst kısmında yıldız kabartması vardır. Caminin iç giriş kapısı üzerinde kitabesi bulunmaktadır. Doç. Dr. Abdülkadir Dündar tarafından okunan kitabesi (üstteki fotoğraf) ise şöyledir;

Ya Müfettiha’l-Ebvâb, İftah lenâ hayra’l-bâb, Fi sene 1318

(Ey kapıları açan Allah'ım, bize hayır kapılarını aç, sene 1318)

Cami yaptıran (banisi) bilinmemektedir, caminin yerinde daha önce bir cami olduğu söylenmektedir. Cami incelendiğinde yöre halkının cami yapıldığı dönemdeki gelir düzeyinin hayli yüksek olduğu sonucuna varılabilir.

I. Dünya Savaşı (1914–1918);

Birinci Dünya Savaşı, 28 Temmuz 1914 tarihinde başlamış ve 11 Kasım 1918 tarihinde sona ermiştir. Osmanlı Devleti, bu savaşa oldukça hazırlıksız yakalanmış ve beklemediği şekilde ağır bir mağlubiyet yaşadığı Balkan Savaşı'nın yaralarını henüz saramadan katılmıştır. İttifak Devletleri savaşı kaybetmiştir. Savaşta İttifak Devletleri arasında yer Osmanlı Devleti de diğer kaybeden devletler gibi şartları çok ağır bir antlaşma olan Sevr Antlaşması'nı imzalamak zorunda kalmıştır. Savaşta en çok kayıp veren ülkelerden biri Osmanlı İmparatorluğu olmuştur. Bu kayıp veren yerlerden biri de Tepeköy'dür. Milli Savunma Bakanlığı kayıtlarına göre Tepeköy'den şehit olanlar ve bilgileri şu şekildedir;

Bürdekoğulları'ndan İsmail oğlu Mehmet, Doğum Yılı; 1883, Rütbe; Nefer(er), Sınıf; Piyade,  Birlik; 4.Kolordu 33.Alay 2.Tabur 1.Bölük, Şehit olduğu yer ve tarih; Sığındere Muharebesi'nde 15.04.1331 tarihinde.

Şeyh Mehmet oğlu Mehmet, Doğum Yılı; 1881, Rütbe; Onbaşı, Sınıf; Piyade, Birlik; 3.Kolordu 57. Alay 1. Tabur 2. Bölük, Şehit olduğu yer ve tarih; Kanlısırt Harbi'nde 25.05.1331 tarihinde.

Hasan Hüseyin oğlu Ahmet, Rütbe; Nefer (Er), Sınıf; Piyade, Birlik; 3.Kolordu 8. Fıkra 23. Alay 2. Tabur, Şehit olduğu yer ve tarih; Conk Tepe'de 28.05.1331 tarihinde.

Ahmet oğlu Hüseyin, Rütbe; Nefer (Er), Sınıf; Piyade, Birlik; 3.Kolordu 8. Fıkra 23. Alay 2. Tabur, Şehit olduğu yer ve tarih; Conk Tepe'de 28.05.1331 tarihinde.

Abdurrahman oğlu Halil Doğum Yılı; 1887, Rütbe; Onbaşı, Sınıf; Piyade, Birlik; 3.Kolordu 8. Fıkra 23. Alay 2. Tabur 3. Bölük, Şehit olduğu yer ve tarih; Tekirdağ Mecruhin Hastanesi'nde 23.06.1331 tarihinde.

Osman oğlu Ali Ömer, Doğum Yılı; 1892, Rütbe; Nefer (Er), Birlik; 3.Kolordu 19. Fıkra 57. Alay 3. Tabur, Şehit olduğu yer ve tarih; Bomba Tepesi'nde'de 31.08.1331 tarihinde.

Tepeköy'den iki kişi aynı gün olmak üzere toplamda 5 kişi I.Dünya Savaşı sırasında (1913 yılında) şehit olmuşlardır.

-YAZI SONU-

Kaynakça;

1-MANİSA ARAŞTIRMALARI; 1 - 1842 YILINDA SARUHAN SANCAĞI’NIN NÜFUSU VE İDARÎ BÖLÜNÜŞÜ - Nejdet BİLGİ - T.C. CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ MANiSA YÖRESİ TÜRK TARIHİ VE KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ, MANiSA 2001.

2- https://koylerim.com/, sitesinde Gördes Tepeköy Köyü.

3-Türk Kültür Varlıkları Envanteri Manisa İlçeleri - 45 - Hakkı Acun (Editör) - Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1. basım (15 Şubat 2014).

4-T.C. Resmî Gazete - 20 Mayıs 1990 - Sayı: 20523.

5-T.C. Resmî Gazete - 6 Aralık 1992 - Sayı: 21427.

6-Manisa vilâyeti 5 yıllık köy kalkınma programı Yayın Bilgileri: Manisa : [1933]

8-https://islamansiklopedisi.org.tr/ sitesinde HALI.

9-https://tr.wikipedia.org/ - Tepeköy, Gördes.

10-https://www.koylerim.com/ - Gördes Tepeköy Köyü.

11- Millî Savunma Bakanlığı, https://msb.gov.tr/ adlı siteden erişildi.